Sông Đồng Nai là con sông nội địa dài nhất Việt Nam, lớn thứ nhì Nam Bộ về lưu vực, chỉ sau sông Cửu Long. Sông Đồng Nai bắt nguồn từ vùng núi phía bắc thuộc cao nguyên LangBiang ở độ cao 1.770 m. Hướng chảy chính của nó là Đông Bắc – Tây Nam và Bắc – Nam. Đồng Nai nguyên tên phiên âm tiếng Miên là “Nông-nại”. Đây là vùng đất Chân Lạp người Việt vào khai phá trước tiên.
Theo sách cổ Gia Định thành Thông chí của Trịnh Hoài Đức thì sông còn có tên là “sông Phước Long” vì gọi tên theo phủ Phước Long cũ.
Sông Đồng Nai chảy qua các tỉnh Lâm Đồng, Đăk Nông, Bình Phước, Đồng Nai, Bình Dương, đoạn chảy qua Thành phố Sài gòn – Hồ Chí Minh có chiều dài 586 km (364 dặm) và lưu vực 38.600 km² (14.910 mi2) ở quận 9, Nhà Bè và Cần Giờ . Dòng chính sông Đồng Nai ở hạ lưu, đoạn từ chỗ sông Sài Gòn hợp lưu đến chỗ phân lưu thành Soài Rạp và Lòng Tàu, thường gọi là sông Nhà Bè. Sách xưa gọi sông này là “Phước Bình”. Các phụ lưu chính của nó gồm sông Đa Nhim, sông Bé, sông La Ngà, sông Sài Gòn, sông Đạ Hoai và sông Vàm Cỏ.
Sông chảy qua thành phố Biên Hòa và đến Nhà Bè thì có thêm chi lưu là sông Sài Gòn. Vì vậy ca dao có câu:
Nhà Bè nước chảy chia hai
Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về
Gia Định là rẽ theo sông Sài Gòn lên phía Tây Ninh, còn Đồng Nai là theo dòng sông lên Biên Hòa.
Sông Đồng Nai hòa với nước của sông Vàm Cỏ từ Long An đổ về trước khi chảy ra biển Đông.
Vì chảy qua nhiều vùng nên sông mang nhiều tên khác nhau:
Từ đầu nguồn ở huyện Lộc Ninh tỉnh Bình Phước, huyện Dương Minh Châu tỉnh Tây Ninh đến gần chợ Thủ Dầu Một (Bình Dương) gọi là sông Ngã Cái.
Đoạn từ chợ Thủ Dầu Một đến cư xá Thanh Đa (Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh) gọi là sông Thủ Khúc.
Đoạn từ cư xá Thanh Đa đến chỗ đổ vào sông Đồng Nai (Mỹ Lợi, Quận 2) có tên là sông Sài Gòn hay sông Bến Nghé (tên chữ là Ngưu Chử giang, trong sách Gia Định thành thông chí ghi là Tân Bình giang, vì ngày xưa chảy qua phủ Tân Bình).
Như vậy , sông Sài gòn là phụ lưu của sông Đồng Nai . Trước khi đổ ra biển Đông , dòng Đồng Nai nhập với sông Sài gòn và sông Vàm Cỏ .Các dòng sông ấy tượng trưng cho dòng thời gian, dòng đời mà bất cứ ai, kể cả những người khó tính nhất nếu đứng trước nó cũng phải “say”. Và trong tương lai, những ý nghĩa này chắc hẳn không thay đổi.
Xuân Lan (Saigonese)
